Η απειλή των Fake news για την Ψηφιακή μας Δημοκρατία

Η τεχνολογία που υπάρχει διαθέσιμη σε κάθε ιστορική εποχή της ανθρωπότητας καθορίζει σημαντικές παραμέτρους της κοινωνίας, όπως είναι για παράδειγμα η οικονομία, τις διενέξεις μεταξύ κρατών κλπ. Μεταξύ άλλων η διαθέσιμη τεχνολογία επηρεάζει σε καθοριστικό βαθμό την ενημέρωση.

Η τυπογραφία, το ραδιόφωνο και στη συνέχεια η τηλεόραση καθόρισαν τον τρόπο που η Ενημέρωση διαμορφώνει την άποψη της κοινωνίας για κάθε ζήτημα. Αν βάλουμε στην εξίσωση το γεγονός ότι η άποψη της κοινωνίας για το σύνολο των ζητημάτων που διαμορφώνει εκφράζεται με απόλυτο και κυρίαρχο τρόπο στις εκλογές, καταλαβαίνουμε τι σημασία έχει η στάση των ΜΜΕ στη διαμόρφωση του εκάστοτε εκλογικού αποτελέσματος.

Σήμερα που ζούμε στην εποχή της Ψηφιακής Κοινωνίας και Οικονομίας, η επιρροή της τεχνολογίας στην Ενημέρωση εκφράζεται με τον όρο «Κοινωνικά Μέσα Δικτύωσης». Facebook, Twitter, Instagram. Σήμερα στα Μέσα αυτά υπάρχει ένα τεράστιο δίκτυο ανθρώπων που κατακλύζεται από ειδήσεις, πληροφορίες, συναισθήματα και θεωρίες συνωμοσίας. Κάποια αληθινά και κάποια καταφανώς ψεύτικα.

Ο όγκος της πληροφορίας είναι πραγματικά τεράστιος, αν σκεφτούμε ότι κάθε 2 χρόνια παράγεται όγκος πληροφορίας ίσος με το σύνολο της πληροφορίας που έχει παραγάγει η ανθρωπότητα από την αρχή της έως τις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα.

Έρευνες έχουν δείξει ότι το 60% του πληθυσμού ενημερώνεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έχει μετρηθεί πως οι πιο δημοφιλείς ψευδείς ειδήσεις έχουν μεγαλύτερη διάδοση στο Facebook από ότι οι πιο δημοφιλείς αληθινές ειδήσεις. Παράλληλα έχει βρεθεί ότι η σημαντική μερίδα αναγνωστών πιστεύει ότι οι ψευδείς ειδήσεις είναι αληθινές, καθώς το 65% δεν μπορεί να ξεχωρίσει τις ψευδείς από τις πραγματικές ειδήσεις.

Μην έχετε καμία αμφιβολία: ο κόσμος λατρεύει τα fake news και τα πιστεύει, ενώ τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τα μεταδίδουν μαζικά. Βασικός παράγοντας που λειτουργεί υπέρ των ψευδών ειδήσεων είναι το έλλειμμα εμπιστοσύνης έναντι των κλασσικών ΜΜΕ. Η εμπιστοσύνη χάθηκε κυρίως λόγω της διαπλοκής των ΜΜΕ με την εξουσία, τον πλούτο, τους πολιτικούς και τα κόμματα. Ο κόσμος στράφηκε στο διαδίκτυο γιατί πήρε χαμπάρι ότι τα ΜΜΕ τον χειραγωγούν. Έτσι έγινε θύμα μιας πιο στυγνής μορφής χειραγώγησης και παραπληροφόρησης, αυτής των ψεμάτων. 

Όποιος γράψει τα περισσότερα fake news διαμορφώνει προς όφελός του την κοινή γνώμη.

Στην εποχή μας η πολιτική και κοινωνική μας συμπεριφορά καθορίζεται με απόλυτο τρόπο από τις πληροφορίες που διακινούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σκεφτείτε λίγο ποιος έχει μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα: η εφημερίδα που κρατάτε, ή ένα πολύ μαζικό προφίλ στο facebook;Τα οποία μέσα δικτύωσης πληροφορούν αλλά και παραπληροφορούν όχι παράγοντας τα ίδια το περιεχόμενο όπως κάνει μια εφημερίδα ή ένα κανάλι, αλλά διακινώντας τις πληροφορίες που παράγουν οι χρήστες του. Φαινομενικά λοιπόν τα Μέσα αυτά είναι αθώα για όσα συμβαίνουν. Είναι όμως;

Η ενημέρωση εξαρτάται σε απόλυτο βαθμό από τον αλγόριθμο του Facebook ή του Twitter που καθορίζει τις πληροφορίες που εμφανίζονται στο timeline των χρηστών. Ο αλγόριθμος αυτός καθορίζει αν μια «είδηση» θα εμφανιστεί μαζικά ή όχι. Είναι λοιπόν προφανές ότι οι τεχνολογικοί γίγαντες που παρέχουν δωρεάν πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν τεράστια επιρροή στην ίδια τη Δημοκρατία.

Όσο στήνονται κάλπες και η πλειοψηφία καθορίζει τις εξελίξεις, θα υπάρχουν μηχανισμοί χειραγώγησης της κοινής γνώμης. Είτε υπάρχουν οι δικλείδες της έγκριτης δημοσιογραφίας, είτε η απόλυτη ελευθερία λόγου στο απορρυθμισμένο και περιβάλλον του διαδικτύου. Το να περιμένουμε από την πλειοψηφία των πολιτών να ξεχωρίζουν τις ψευδείς ειδήσεις ή να διασταυρώνουν πολλαπλές κλασικές ενημερωτικές πηγές, μοιάζει περισσότερο με ευχή παρά με λύση. Το να υπάρχει κάποιος μηχανισμός ελέγχου του τι γράφεται και διαδίδεται είναι λύση υπονομευτική για τη δημοκρατία.

Όπως και με τα παραδοσιακά ΜΜΕ είναι δύσκολος ο έλεγχος της ισχύος των κατόχων τους, έτσι και στην ψηφιακή μας Δημοκρατία είναι δύσκολος ο θεσμικός έλεγχος των διακινητών της πληροφορίας. Δεν αρκεί η δημόσια συγγνώμη του Mark Zuckerberg για να μη χειραγωγείται η Δημοκρατία μας μέσω των ψευδών ειδήσεων. Ποιος είπε ότι η δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα όταν καλείται να προστατέψει τον εαυτό της;

Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Αιχμή" του Μεσολογγίου στις 30 Μαρτίου 2018