Μια απλουστευμένη προσέγγιση του αδιεξόδου του ευρώ

1) Κατά κοινή ομολογία, η Ελλάδα σταθεροποιεί τα δημοσιονομικά της. Περικόβονται περιττές δαπάνες, περιορίζονται στρεβλώσεις που υπονόμευαν την ανάπτυξη κλπ. Το μόνο που απομένει σε επίπεδο διαρθρωτικών αλλαγών φαίνεται να είναι η πάταξη της φοροδιαφυγής που, παρόλη την καθοριστική της σημασία, δεν αρκεί για να αυξηθεί ο ρυθμός ανάπτυξης. Είναι κοινή διαπίστωση ότι ανάπτυξη δεν έρχεται με τα μέτρα αυτά.

Η ανάπτυξη είναι απαραίτητη όχι για να "περνάμε καλά", αλλά για να μειωθεί το εξωτερικό χρέος το οποίο μετριέται σε ποσοστό του ΑΕΠ: όσο αυξάνεται το ΑΕΠ, τόσο μειώνεται το δημόσιο χρέος.

Η μόνη λύση για για να αυξηθεί το ΑΕΠ είναι οι εξαγωγές και οι δημόσιες επενδύσεις. Έτσι θα μειωθεί σταδιακά το χρέος εφόσον βέβαια το αναπτυξιακό πλεόνασμα δεν εξαφανίζεται στη μαύρη τρύπα του χαοτικού κράτους, των συντεχνιών, της φοροδιαφυγής και της διαφθοράς.

***

2) Για να αυξηθούν οι εξαγωγές πρέπει τα εξαγωγικά προϊόντα -λέγε με τουρισμό- να γίνουν πιο "ανταγωνιστικά", δηλαδή φτηνότερα. Ο βασικός τρόπος για να γίνει αυτό είναι η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος μιας και το εργατικό κόστος λίγο μπορεί να μειωθεί ακόμα, ενώ ούτε λόγος δεν γίνεται για φοροαπαλλαγές από τη στιγμή που υπάρχει ένα τεράστιο κράτος. Την υποτίμηση άλλωστε προκρίνει και το ΔΝΤ όπου παρεμβαίνει.

Άμεση συνέπεια της υποτίμησης είναι η αύξηση των εξαγωγών και κατά συνέπεια η αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης. Το "κακό" αυτής της λύσης είναι ότι αυξάνει το δημόσιο χρέος αφού αυτό μετριέται σε ξένο νόμισμα (πχ δολάριο) το οποίο "ακριβαίνει" λόγω της υποτίμησης.

***

3) Με την υποτίμηση, εκτός από την τόνωση των εξαγωγών, αυξάνεις και το χρήμα που έχεις διαθέσιμο στον κρατικό κορβανά. Υποτίμηση είναι η λέξη που χρησιμοποιείται για αυτό που ο πολύ κόσμος λέει "να κόψουν χρήμα". Έτσι εκεί που είχες πχ 1 δραχμή, τώρα έχεις 2: την παλιά συν αυτή που έκοψε το Νομισματοκοπείο.

Με τη μία επιπλέον δραχμή κάνεις κοινωνική πολιτική, κατασκευάζεις έργα, γενικά ζωντανεύεις την εσωτερική σου οικονομία την ώρα που γίνεσαι πιο ανταγωνιστικός εξαγωγικά. Τη λύση της υποτίμησης επέλεξαν οι ΗΠΑ για να βγουν από την κρίση και, η πράξη έδειξε ότι το καταφέρνουν. Αυξήθηκε βέβαια το δημόσιο χρέος, αλλά λίγο το κακό για τις ΗΠΑ που της χρωστάνε όλοι σε δολάριο!

Άρα μια υποτίμηση θα ήταν ευεργετική, αφού θα προσέφερε αύξηση των εξαγωγών και εσωτερική ανάπτυξη, με αντίτιμο την προσωρινή αύξηση του δημόσιου χρέους.

***

4) Υποτίμηση του ευρώ δεν μπορεί να κάνει η Ελλάδα από μόνη της αφού η ρύθμισή του είναι θέμα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και διέπεται από το Σύμφωνο Σταθερότητας. Για να υποτιμηθεί το ευρώ πρέπει να αναθεωρηθεί το Σύμφωνο Σταθερότητας.

Η Γερμανία είναι η πλέον ανεπτυγμένη και ανταγωνιστική οικονομία της ευρωζώνης. Εξάγει ικανοποιητικά και, με το αναπτυξιακό της περίσσευμα κινεί την εσωτερική της οικονομία κάνοντας δημόσιες επενδύσεις, ασκώντας κοινωνική πολιτική κα. Η Γερμανική οικονομία κατά συνέπεια δεν έχει ανάγκη την υποτίμηση του ευρώ, η οποία δεν θα της προσέφερε τίποτα -σε εθνικό επίπεδο- ενώ θα αύξανε το εξωτερικό της χρέος αυτόματα λόγω της μειωμένης ισοτιμίας ευρώ-δολαρίου.
Για το λόγο αυτό η Γερμανία αρνείται να αναθεωρήσει το Σύμφωνο Σταθερότητας και να υποτιμήσει το κοινό νόμισμα.

***

5) Αφού δεν μπορεί να υποτιμηθεί το ευρώ, κάποιοι προτείνουν ως λύση την επιστροφή στη δραχμή ώστε να μπορεί η Ελλάδα να ασκεί εθνική οικονομική πολιτική χωρίς να δεσμεύεται από το Σύμφωνο Σταθερότητας. Η επιστροφή στη δραχμή πράγματι θα έδινε τη δυνατότητα στην Ελλάδα να υποτιμήσει το νόμισμά της και να "κόψει" πληθωριστικό χρήμα. Το πρόβλημα όμως είναι ότι στην παρούσα συγκυρία η υποτίμηση θα είναι τεράστια με αποτέλεσμα η Ελλάδα να μην μπορεί να δανειστεί από τις αγορές. Η ισοτιμία 340,75 GRD προς 1 € μοιάζει κακόγουστο αστείο. Έτσι θα βγαίναμε να δανειστούμε στις αγορές με ένα απαξιωμένο εθνικό νόμισμα. Ποιος επενδυτής θα αγόραζε τέτοια κρατικά ομόλογα άραγε; Οπότε πιθανότατα η χώρα στο ΔΝΤ θα κατέληγε και πάλι, χωρίς μάλιστα τη συμμετοχή του Ευρωπαϊκού σκέλους του μηχανισμού στήριξης.

Άλλη "μαγική" λύση είναι η επαναδιαπραγμάτευση του εξωτερικού χρέους: να βγεις και να πεις στους δανειστές σου "κύριοι, δεν υπάρχουν χρήματα να σας δώσουμε πίσω τα δανεικά. Συμφωνούμε να πάρετε τα μισά στα επόμενα 20 χρόνια;". Στην περίπτωση αυτή βέβαια οι πιστωτές μας δεν είναι βλάκες και θα ζητήσουν -υπάρχουν ιστορικά παραδείγματα- ανταλλάγματα: εθνική γη, δημόσια ακίνητα, φόροι που θα πηγαίνουν κατευθείαν στο δικό τους ταμείο, διαρθωτικά μέτρα κλπ. Από την άλλη, θα δούμε δανεικά από τις αγορές μετά από πολλά χρόνια γιατί κανείς δεν θα αγοράζει τα ομόλογα μιας χώρας που δεν μπορεί να αποπληρώσει τα χρέη της. Οπότε και στην περίπτωση της αναδιάρθρωσης, αν θέλουμε να πληρώνουμε μισθούς και να κάνουμε δημόσιες δαπάνες, πάλι στο ΔΝΤ θα καταλήξουμε.

Άρα επιστροφή στη δραχμή και επαναδιαπραγμάτευση μας οδηγούν πάλι στο ΔΝΤ -χωρίς το ευρωπαϊκό σκέλος- με αμφίβολα αποτελέσματα.

***

6) Και ποιες είναι οι διαθέσιμες λύσεις ώστε η Ελλάδα να μπορέσει να μπει σε τροχιά ανάπτυξης;

* Η πρώτη είναι να πεισθεί η Γερμανία ότι δεν την συμφέρει πια ένα υπερτιμημένο ευρώ που δεν αντανακλά την πραγματική του αξία βάσει των εθνικών οικονομιών που το απαρτίζουν. Σε αυτή την κατεύθυνση ρόλο θα παίξει το πόσες ευρω-οικονομίες θα χάσουν την εμπιστοσύνη των αγορών. Άλλο είναι να προσφύγει στο ΔΝΤ μόνη της η Ελλάδα και άλλο να έχουν πρόβλημα δανεισμού η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ιρλανδία, η Ιταλία και στο βάθος να απειλείται ακόμα και η Γαλλία.

Αν όλες αυτές οι χώρες δεν μπορούν αν δανειστούν από τις αγορές, θα μειώσουν τις εισαγωγές Γερμανικών προϊόντων. Έτσι η Γερμανία θα βρεθεί μπροστά στο ενδεχόμενο η "εσωτερική" της αγορά στην οποία εξαγάγει -οι χώρες της ΕΕ δηλαδή- να μην μπορούν να αγοράσουν τα προϊόντα της. Προκειμένου να αποφύγει την ύφεση, η ίδια θα επιτρέψει τη "χαλάρωση" του Συμφώνου Σταθερότητας. Προκειμένου να μην χάσει τις εξαγωγές της θα αποδεχτεί να αυξήσει προσωρινά το δημόσιο χρέος της μέσω της υποτίμησης του ευρώ.


* Δεύτερη λύση ο "εσωτερικός" δανεισμός των εύθραυστων ευρω-οικονομιών απευθείας με την έκδοση ευρω-ομολόγου, ώστε οι εύθραυστες οικονομίες να συνεχίζουν να δανείζονται εμμέσως από τις αγορές με λογικά spread. Το ομόλογο αυτό θα διατεθεί στις αγορές με τις εγγυήσεις που παρέχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δηλαδή τις εγγυήσεις των ισχυρών ευρω-οικονομιών. Οπότε θα έχει ένα λογικό spread το οποίο θα αντέχουν οι προβληματικές εθνικές οικονομίες, ενώ τα δανεικά θα τα παίρνουν οι οικονομίες που δεν μπορούν να δανειστούν μόνες τους. Γιατί όμως να το δεχτεί αυτό η Γερμανία, όσο δεν απειλούνται οι εξαγωγές της και δεν απειλείται η αξία του ισχυρού ευρώ που κρατά χαμηλά το δημόσιο χρέος της;


* Τρίτη λύση, η απευθείας αγορά των προβληματικών κρατικών ομολόγων από τις χώρες της ευρωζώνης. Αυτό το κάνει ήδη "άτυπα" η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα η οποία αγοράζει τέτοια ομόλογα από τις αγορές, με βαρύ όμως τίμημα για τις χώρες που δανείζονται μιας και τα spreads είναι πολύ ψηλά.Έτσι η Ελλάδα αντί να περιμένει την αξιολόγηση του κάθε Αμερικάνικου οίκου που εκτινάσσει το spread θα πουλούσε -με το αζημίωτο εννοείται- το ομόλογά της (θα δανειζόταν δηλαδή) στην ευρωζώνη με ένα προσυμφωνημένο λογικό spread. Λύση που η Γερμανία δεν δέχεται για τους ίδιους λόγους: γιατί να δανείσει κάποιον αναξιόπιστο και να ρισκάρει το καλό της όνομα -με την αγορά "προβληματικών" ομολόγων- όταν οι εξαγωγές τις είναι ικανοποιητικές;

***

Με λίγα λόγια, η ευρωζώνη περιμένει πότε η κρίση αυτή είτε θα πλήξει τις εξαγωγές της Γερμανίας είτε θα αυξήσει το εξωτερικό της χρέος λόγω κάποιας υποτίμησης της ισοτιμίας του ευρώ στις αγορές. Υποτίμηση που μπορεί να προκύψει αν κάποιες χώρες που σήμερα έχουν αποθεματικά σε ευρώ αποφασίσουν να τα "γυρίσουν" σε δολάριο. Μια τέτοια απόφαση μπορεί να έρθει ως συνέπεια μιας επιδείνωσης των ευρω-οικονομιών σε τέτοια κλίμακα που να φαντάζει πιθανή η διάλυση του ευρώ και η επιστροφή σε εθνικά νομίσματα. Ποιος θα κρατήσει αποθεματικά σε ένα νόμισμα που αύριο μπορεί και να μην υπάρχει; Κανείς! Έτσι οι μαζικές ρευστοποιήσεις θα ρίξουν ραγδαία την αξία του ευρώ στις αγορές συναλλάγματος. Αποτέλεσμα θα είναι η αύξηση του εξωτερικού χρέους της Γερμανίας.


Τότε είτε θα πάρει το παιχνίδι πάνω της δανείζοντας η ίδια τους προβληματικούς, είτε θα δεχτεί τη χαλάρωση του Σύμφωνου Σταθερότητας και την αύξηση του δικού της εξωτερικού χρέους.

***

Και το δίδαγμα: κατάλαβε κανείς γιατί η Αγγλία επέλεξε να μείνει εκτός ευρωζώνης; Προτίμησε να εξαγάγει σε παγκόσμια κλίμακα και όχι σε Ευρωπαϊκή, ακριβώς για να αποφύγει τις δεσμεύσεις που θα την δένανε με τις εθνικές οικονομίες των φτωχών της "πελατών".