23/6/11

Η γραφειοκρατία ως φέουδο




Η λέξη Δερβέναγας ή ντερβέναγας ή ντερβεναγάς είναι τουρκική λέξη σύνθετη εκ των περσικού "ντερμπέντ" (= δίοδος, πέρασμα) και "Αγάς" (= αρχηγός - τοπάρχης) που σημαίνει τον επιτετραμένο αρχηγό φρουράς διάβασης ή περάσματος (Δερβένι).


...Έτσι η λέξη λόγω των καταχρήσεων που συνέβαιναν τότε προσέλαβε σιγά - σιγά τη σημασία του αυθαίρετου και μ΄ αυτή συνεχίζεται σήμερα να χρησιμοποιείται στις δημώδεις εκφράσεις του ελληνικού λαού π.χ.Δερβέναγας το παίζεις;, ή "Εδώ τι νομίζεις πως είσαι, δερβέναγας;".

Ομοίως Γενικός Δερβέναγας είναι δημώδης έκφραση με χαρακτήρα θαυμασμού που συνηθέστερα λέγεται ειρωνικά για άτομο που αξιώνει ή ασκεί, ή φαντάζεται πως ασκεί γενική ανώτατη και ανεξέλεκτη διεύθυνση ή διοίκηση.
Ο ορισμός από τη
Βικιπαίδια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια.


Γραφειοκρατεία: 1) το φαινόμενο στο οποίο μία οργάνωση λειτουργεί με ιεραρχική διοίκηση και κάθε θέση έχει αυστηρά προσδιορισμένες αρμοδιότητες 2) διοίκηση μέσω γραφείων 3) (μεταφορικά) η εμφάνιση περίπλοκων και μπερδεμένων διαδικασιών για την έκδοση ενός πιστοποιητικού, βεβαίωσης, άδειας ή άλλου δημόσιου ή οιωνεί δημόσιου χαρτιού 4) (μεταφορικά) καθυστέρηση διεκπεραίωσης υποθέσεων.
Ο ορισμός από το Βικιλεξικό.


Το Ελληνικό δημόσιο δεν είναι ο μόνος γραφειοκρατικός μηχανισμός στον κόσμο. Είναι όμως αναποτελεσματικό. Συχνά κατηγορούμε τη γραφειοκρατία ως πηγή αναποτελεσματικότητας και αυθαιρεσίας, κάτι που δεν ισχύει αφού άλλες χώρες λειτουργούν το δημόσιο μηχανισμό γραφειοκρατικά χωρίς αντίστοιχα φαινόμενα. Ένα παράδειγμα είναι η Γαλλία, που είναι η "μητέρα" της γραφειοκρατικής δημόσιας διοίκησης, που όμως είναι αποτελεσματική και δεν διακρίνεται από φαινόμενα ευρείας αυθαιρεσίας.

Όπως είδαμε παραπάνω, δερβέναγας λοιπόν είναι αυτός που αξιοποιεί την εξουσία που του έχει εκχωρήσει το επίσημο κράτος για εξυπηρέτηση ίδιων σκοπών με κύριο χαρακτηριστικό την αυθαιρεσία. Είναι αυτός που ασκεί εξουσία αυθαίρετα, ενώ θα έπρεπε να υπηρετεί το κράτος.
Στη σύγχρονη Ελλάδα η πηγή αυθαίρετης εξουσίας δεν είναι το δερβένι, αλλά η ίδια η γραφειοκρατία που δεσπόζει στον κρατικό μηχανισμό. Ο κατέχων το "γραφείο", λόγω των στρεβλώσεων στον κρατικό μηχανισμό, μπορεί να αντλήσει εξουσία που ξεπερνά τα στενά του καθήκοντα. Έτσι παρουσιάζονται συχνά φαινόμενα αυθαιρεσίας, διαφθοράς, αναποτελεσματικότητας, ταλαιπωρίας των πολιτών και όλα όσα χαρακτηρίζουν τη λειτουργία του Ελληνικού κράτους.

Τι είναι όμως αυτό που μετατρέπει τη δημόσια γραφειοκρατία σε δερβένι; Αυτή η στρέβλωση, που μετατρέπει τη δημόσια διοίκηση σε Οθωμανικό φέουδο, οφείλεται κυρίως στη γενικευμένη ατιμωρησία, την έλλειψη αξιολόγησης από τους χρήστες κάθε υπηρεσίας, την απουσία λογοδοσίας των κατώτερων επιπέδων της διοίκησης, η πολυνομία που οδηγεί σε "ερμηνείες" του θεσμικού πλαισίου κατά το δοκούν από τον εκάστοτε υπάλληλο, την θεσμική αβεβαιότητα που δημιουργεί ευθυνοφοβία και άλλα.

Είναι μάταιο λοιπόν να περιμένουμε ότι ένας νέος προϊστάμενος (Διοικητής, Προϊστάμενος, Δήμαρχος, Υπουργός, Γενικός Γραμματέας κλπ) θα "βάλει σειρά" στον τομέα που διοικεί. Επίσης είναι μάταιο να κατηγορούμε συλλήβδην το υπαλληλικό προσωπικό ως αναποτελεσματικό, τεμπέλικο και διεφθαρμένο από τη στιγμή που δεν υπάρχει θεσμικό πλαίσιο που να βάζει ξεκάθαρους κανόνες.

Όσο δεν υιοθετούμε στη δημόσια διοίκηση μηχανισμούς αξιολόγησης, λογοδοσίας και ιεραρχικού ελέγχου, θα έχουμε φέουδο και όχι κρατικό σύστημα. Οι υπεύθυνοι λοιπόν για το χάλι αυτό είναι όσοι αντιστέκονται σε τέτοιες αλλαγές. Αυτές είναι οι δυνάμεις που κρατάνε πίσω τον κρατικό μηχανισμό, και όχι συνολικά οι υπάλληλοι και οι διοικούντες.

Δεν υπάρχουν σχόλια: